متن «معرفت آفریدگار» و معنی متن:

درس اول

معرفت آفریدگار

• نوع نثر: قدیمی، ساده و روان
• برگرفته از: تاریخ بلعمی
• نویسنده: ابو علی بلعمی

این همه خلق را که شما می بینید بدین چندین بسیاری ، این همه را خالقی است که آفریدگار ایشان است و نعمت بر ایشان از وی است.

آدم های بسیاری را که می بینید آفریننده ای دارند که آن ها را آفریده است و به همه ی آن ها مال و روزی بخشیده است.

نکات دستوری و آرایه ادبی:

شما ß   نهاد

این همه خلق ß   مفعول

بینید ß   فعل (مضارع)

بدین، چندین، بسیاری ß   قید

او ß   متمم

وی (او) ß   ضمیر سوم شخص مفرد

تعداد جمله ß   4

آفریدگار را بباید پرستیدن و بر نعمت او سپارس داری باید کردن

شایسته است که خداوند را ستایش کنیم و نسبت به نعمت و روزی او شکرگزار باشیم.

نکات دستوری و آرایه ادبی:

نهاد ß   نامشخص (هرکسی می تواند باشد)

اندیشه کردن اندر کار خالق و مخلوق، روشنایی افزاید اندر دل و غفلت از این و نا اندیشیدن، تاریکی افزاید اندر دل و نادانی و گمراهی است.

فکر کردن در کار خدا و آفریده هایش سبب گمراهی و بینش انسان ها می شود و بی توجهی نسبت به کار خداوند و فکر نکردن به آن سبب گمراهی و نادانی وجود انسان ها می شود.

نکات دستوری و آرایه ادبی:

اندیشه کردن اندر کار خالق و مخلوق ß   نهاد

روشنایی ß   مفعول

افزاید ß   فعل (مضارع)

اندر دل ß   قید

اندیشه کردن و نا اندیشیدن ß   تضاد

خالق و مخلوق ß   تضاد

روشنایی و تاریکی ß   تضاد

«اندیشه کردن» و «نا اندیشیدن» فعل نیست و جمله هم به حساب نمی آید

«اندیشه کردن» و «نا اندیشیدن» می توانند هم خانواده باشد مانند خالق و مخلوق

تعداد جمله ß   3

• نوع قالب شعری: غزل
• شاعر: سعدی

باد بهاری وزید از طرف مرغزار                            باز به گردون رسید، ناله ی هر مرغِ زار

باد خوش بهار از طرف چمنزار وزید و دوباره آواز سوزناک پرندگان به آسمان بلند شد

نکات دستوری و آرایه ادبی:

مرغزار و زار ß   قافیه

«باد بهاری» و «مرغ زار» ترکیب وصفی هستند

به گردون رسید ß   کنایه از بلند شدن صدا به آسمان

ناله ی مرغ ß   تشخیص

بهاری، مرغزار، گردون، مرغِ زار ß   تناسب

تعداد جمله ß   2

مفهوم:

آمدن بهار و آواز خواندن پرندگان

خیز و غنیمت شمار، جنبش باد ربیع                             ناله ی موزون مرغ، بوی خوش لاله زار

بلند شو و قدر فصل بهار و زیبایی های آن را بدان و از آواز زیبا و خوش آهنگ پرندگان و بوی گل ها در دشت لاله لذّت ببر.

نکات دستوری و آرایه ادبی:

لاله زار ß   قافیه

تعداد جمله ß   2

خیز ß   فعل

غنیمت شمار، خیز ß   فعل امری

جنبش، ناله و بو ß   مفعول

جنبش باد، باد ربیع، ناله ی مرغ و بوی لاله زار ß   ترکیب اضافی

ناله ی موزون و بوی خوش ß   ترکیب وصفی

«تو» برای هر دو فعل ß   نهاد (محذوف)

مرغ، ناله، ربیع و باد ß   تناسب (مراعات نظیر)

هر گل و برگی که هست، یاد خدا می کند                     بلبل و قُمری چه خواند؟ معرفت کردگار

گل ها و برگ ها و پرندگان (همه موجودات) در حال ستایش خداوند هستند و با یاد خدا راز و نیاز می کنند بلبل و قمری در آواز خود چه می خواند ؟ یاد و ستایش خداوند!

مفهوم:

در واقع همه موجودات و انسان ها خداوند را ستایش می کنند

نکات دستوری و آرایه ادبی:

کردگار ß   قافیه

تعداد جمله ß   4

هر گل و برگی ß   نهاد (جمله اول)

[او] ß   نهاد محذوف (جمله دوم)

بلبل و قمری ß   نهاد (جمله سوم)

[بلبل و قمری] ß   نهاد محذوف (جمله چهارم)

یاد خدا ß   مفعول

یاد خداوندگار ß   مفعول (بری فعل محذوف)

یاد خدا، یاد خداوندگار ß   ترکیب اضافی

گل، برگ، بلبل، قمری ß   تناسب

گل، برگ، بلبل، قمری یاد خداوندگار می کند ß   تشخیص (جان بخشی)

تلمیح ß   اشاره به آیات قرآن

برگ درختان سبز در نظر هوشیار                       هر ورقش دفتری است، معرفت کردگار

از نظر انسان خردمند و دانا برگ های درختان هم به هنگام بهار سبز می شوند مانند دفتری هستند درباره شناخت معرفت خداوند که بزرگی خداوند را به ما می شناسانند.

نکات دستوری و آرایه ادبی:

هوشیار و کردگار ß   قافیه

برگ درختان، نظر هوشیار، ورقش، معرفت کردگار ß   ترکیب اضافی

هر ورق، درختان سبز ß   ترکیب وصفی

ورق، دفتر، برگ و درخت ß   تناسب

کل بیت ß   تشبیه:

• برگ درختان سبز ß   مشبه
• دفتر معرفت ß   مشبه به
• معرفت کردگار ß   وجه شبه
• ادات تشبیه حذف شده

مفهوم:

با تفکر در آفرینش می توان خدا را شناخت.

تاریخ بلعمی:

از سال 352 هـ.ق (قرن چهارم) بلعمی، تاریخ طبری را که محمد بن جریز طبری به عربی نوشته بود به زبان فارسی ترجمه کرد.

بلعمی پس از شروع به ترجمه ی این کتاب اطلاعات دیگری راجع به تاریخ ایران به دست آورد و بر آن افزود. در واقع آن را به صورت تألیف مستقلی در آورد که به تاریخ بلعمی شهرت یافته است.

شیخ مصلح الدین، سعدی شیرازی:

از بزرگ ترین شاعران و نویسندگان ایران است. آموزش های مقدماتی را در زادگاه خود شیراز فرا گرفت . برای اتمام تحصیلات به بغداد رفت. پس از 25 سال به شیراز برگشت. بوستان (به شعر) و گلستان (نثر همراه شعر) و دیوان اشعار از او بر جای مانده است.

مجموعه این آثار کلیات سعدی نامیده می شود. سعدی یکی از بزرگ ترین شاعران و نویسندگانی ایرانی در قرن هفتم است موضوع کتاب بوستان اخلاق، تربیت، سیاست و اجتماعیات است که به شعر است.